Huyện vùng cao Tủa Chùa (Điện Biên) có 12 xã, thị trấn với 120 thôn, bản, tổ dân phố; hơn 95% số dân toàn huyện là đồng bào dân tộc thiểu số. Trình độ nhận thức hạn chế, điều kiện kinh tế khó khăn, thiếu hiểu biết pháp luật, tập quán lạc hậu… là những nguyên nhân khiến tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết còn tồn tại khá phổ biến tại Tủa Chùa.

Viện Kiểm sát Nhân dân huyện Tủa Chùa tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện

Những con số biết nói

Cái vòng luẩn quẩn “lấy vợ, lấy chồng sớm - sinh nhiều con - đói nghèo” đang đeo đẳng khiến người dân vùng cao khó thoát. Ông Thào A Lử, Trưởng phòng Dân tộc huyện Tủa Chùa, cho biết: Từ năm 2021 đến 30/8/2023, toàn huyện có 1.400 cặp vợ chồng kết hôn và 815 vụ tảo hôn. Trong tổng số vụ tảo hôn có 417 vụ tảo hôn vợ hoặc chồng; 398 vụ tảo hôn cả vợ và chồng; 4 vụ kết hôn cận huyết thống. Tình trạng tảo hôn tập trung chủ yếu ở đồng bào dân tộc Mông; độ tuổi tảo hôn thường với nữ dao động từ 13 đến 16; đối với nam từ 16 đến 19 tuổi.

Khó khăn, vướng mắc trong công tác giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là trình độ dân trí, nhận thức của người dân còn hạn chế, thiếu hiểu biết về pháp luật, đặc biệt là Luật Hôn nhân và Gia đình. Việc thiếu kiên quyết trong quản lý đăng ký kết hôn của chính quyền địa phương; xử lý các trường hợp vi phạm tảo hôn của chính quyền địa phương chưa đủ mạnh, còn thiếu tính quyết liệt.

Từ thực tế đó, trong những năm gần đây cấp ủy Đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội từ huyện đến cơ sở đã tập trung nhiều giải pháp nhằm ngăn ngừa tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Một trong những giải pháp đó là, UBND các xã, thị trấn tuyệt đối không làm thủ tục đăng ký kết hôn cho các cặp vợ chồng tảo hôn nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn. Điều này đã góp phần nâng cao chất lượng dân số và thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ chiến lược công tác xây dựng gia đình bền vững.

Ngoài ra, để giảm thiểu tình trạng tảo hôn, UBND huyện Tủa Chùa đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn, chính quyền các xã, thị trấn tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức và truyền thông cho hàng nghìn lượt cán bộ, công chức, viên chức, Người có uy tín, cán bộ thôn, bản, cha mẹ học sinh, học sinh các trường THCS, THPT trên địa bàn. Đặc biệt đối với các trường THCS, THPT nhà trường luôn theo sát, nắm tâm tư tình cảm của các học sinh, nhất là học sinh nữ. Khi phát hiện trường hợp có ý định kết hôn, cán bộ, giáo viên nhà trường phối hợp với UBND xã đến tận nhà để tuyên truyền, thuyết phục từ bỏ việc kết hôn khi tuổi đời còn quá trẻ.

Lễ ra mắt Tổ truyền thông cộng đồng và truyền thông phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết xã Mường Đun (Tủa Chùa)

Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức pháp luật

Nhằm giúp người dân nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật, từng bước thay đổi tập quán lạc hậu trong hôn nhân, thời gian qua, các cơ quan chuyên môn, các tổ chức đoàn thể đã phối hợp tổ chức nhiều hội nghị phổ biến giáo dục pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số. Đồng thời tổ chức thực hiện đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2015-2025”; đề án “Tăng cường công tác phổ biến giáo dục pháp luật nhằm nâng cao ý thức pháp luật cho thanh, thiếu niên”.

Đặc biệt từ khi thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021-2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719), các các cơ quan chuyên môn, chính quyền các xã, thị trấn đã thường xuyên tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức pháp luật cho phụ nữ, trẻ em vùng đồng bào dân tộc thiểu số bằng nhiều hình thức phong phú, phù hợp tập quán, nhận thức của người dân.

Tại huyện Tủa Chùa nhờ nguồn kinh phí được phân bổ từ Chương trình MTQG, Hội Liên hiệp phụ nữ huyện đã chủ động hướng dẫn, duy trì hoạt động 30 tổ truyền thông cộng đồng; tổ chức 15 cuộc đối thoại chính sách tại cấp xã, cụm thôn bản đặc biệt khó khăn.

Cũng từ nguồn kinh phí được giao, từ đầu năm đến giữa tháng 10/2023, Phòng Dân tộc huyện Tủa Chùa đã tổ chức 5 lớp tập huấn kỹ năng truyền thông, tư vấn pháp luật về hôn nhân, gia đình và phòng chống tảo hôn - hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số tại 5 xã: Trung Thu, Lao Xả Phình, Tả Phìn, Tả Sìn Thàng, Sín Chải với 296 người tham gia. Qua đó, giúp học sinh nâng cao nhận thức về giới, bình đẳng giới, không kết hôn sớm.

Bên cạnh đó, Phòng Dân tộc huyện Tủa Chùa chủ động phối hợp cùng 5 trường Phổ thông dân tộc bán trú Trung học cơ sở ở 5 xã: Trung Thu, Lao Xả Phình, Tả Phìn, Tả Sìn Thàng, Sín Chải tổ chức tọa đàm, tư vấn, nói chuyện chuyên đề giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.

Qua đó, góp phần nâng cao nhận thức đồng bào dân tộc thiểu số, học sinh về pháp luật; thay đổi nhận thức, hành vi giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.