Lên Tủa Chùa những ngày năm mới, ngắm hoa mận trắng, hoa đào hồng, thổn thức, đắm mình trong thiên nhiên tươi đẹp, đầy sức sống. Nhưng... cũng chớ quên "thưởng thức" trọn vẹn những lễ hội mùa xuân ở Tủa Chùa vô cùng đặc sắc mà chẳng nơi nào có được.

 Tập trung nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, nào người Mông, người Dao, người Xạ Phang, Khơ Mú, Thái, Phù Lá... Mỗi dân tộc lại có một nền văn hoá riêng biệt, độc đáo mang đậm nét đặc trưng vùng núi Tây Bắc. Bởi vậy lên với cao nguyên này những ngày xuân, năm mới bạn vừa có cơ hội được chiêm ngưỡng, đắm mình trong cảnh sắc thiên nhiên tuyệt đẹp lại vừa được thưởng thức những lễ hội mùa xuân ở Tủa Chùa vô cùng đặc sắc. Lễ hội Gầu Tào (Du Xuân) là một trong rất nhiều lễ hội đặc sắc của người Mông ở Tủa Chùa.

Ở Tủa Chùa những dịp tết đến, xuân về nơi nơi lại nô nức tổ chức lễ hội Gầu Tào, một trong nhiều lễ hội truyền thống của đồng bào Mông. Những ngày này, núi rừng Tủa Chùa và những nẻo đường từ bản xuống hội tràn ngập sắc màu. Chẳng biết từ bao giờ, chỉ biết rằng trải qua bao nhiêu đời nay, nó vẫn được lưu truyền và giữ được nguyên đó nét đặc sắc và độc đáo riêng có của đồng bào dân tộc Mông. Lễ hội Gầu Tào đầu năm là một nghi lễ không thể thiếu của bà con vùng cao nơi này, hội thường được tổ chức hàng năm và diễn ra trong khoảng một tuần lễ, từ ngày mùng hai đến ngày mười tháng Giêng và từ lâu đã trở thành một nét đẹp văn hóa mà ít nơi nào có được.

 Trong quan niệm của người Mông, lúa thóc có đầy bồ, thời tiết thuận hòa, chăn nuôi có thuận lợi là do có các vị thần bảo vệ và phù hộ. Họ làm lễ cúng tổ tiên để tạ ơn tổ tiên và thần linh với ước mong về một năm mới sung túc, phù hộ cho gia đình khỏe mạnh cho mùa màng bội thu, lúa đầy bồ, cuộc sống đủ đầy, ấm no. Đặc biệt, lễ Gầu Tào còn là dịp họ cầu phúc cho gia đình nhân dịp đầu xuân năm mới làm ăn thuận lợi, may mắn và con cháu đầy đàn.

Trong truyền thống của người Mông, lễ Gầu Tào sẽ gồm 2 phần. Phần lễ với các nghi lễ cúng khấn trang trọng để tỏ lòng thành kính với tổ tiên, tạ ơn với thần linh và cầu phúc cho gia đình. Gia chủ sẽ phải chuẩn bị một mâm cơm lễ với đầy đủ 3 món thịt, rượu và bánh ngô, ngoài ra còn có giấy tiền, thóc ...và món xôi nếp.

 Hoàn thành nghi thức lễ, họ đổ ra trung tâm của lễ hội để liên hoan vui mừng với những làn điệu ca, dân vũ của trai gái đi du xuân, là sắc hoa, sắc váy áo rực rỡ của bà con chẩy hội ngày Tết về.Đây cũng là dịp cho họ nghỉ ngơi sau một năm dài hăng say lao động. Họ giao lưu với nhau bằng điệu khèn, điệu múa và những câu hát giao duyên truyền thống. Cùng nhau nhâm nhi chén rượu ngô ấm nồng, thưởng thức những món ăn đặc sản, cười nói kể chuyện râm ran, gửi đến nhau những lời chúc tốt đẹp cho năm mới. Đặc biệt, thu hút nhất sự quan tâm của mọi người và du khách là phần trò chơi dân gian đầy thú vị, nào kéo co, đẩy gậy, ném Pao... hòa lẫn trong váy áo rực rỡ của những chàng trai, cô gái đi chơi hội. Trải qua bao nhiêu năm lịch sử nhưng những nghi lễ vẫn còn nguyên vẹn, thể hiện được đời sống tâm linh của người Mông nói riêng và nét độc đáo trong văn hóa của người dân Tủa Chùa nói chung.

Năm nào cũng thế, những chàng trai, cô gái yêu nhau mà không lấy được nhau thì hẹn gặp ở Hội để tâm sự về cuộc sống riêng của mỗi người, để ôn lại những tình cảm thuở nào, thể hiện cảm xúc nhớ nhung, nghẹn ngào và quyến luyến. Có đôi vợ chồng cùng nhau đi hội xuân để gặp lại người xưa mà không chút ghen tuông, đến nơi vợ tìm bạn vợ, chồng tìm bạn chồng trò chuyện, chia sẻ hỏi xem bây giờ có khỏe không, có hạnh phúc không, con lợn, con gà năm nay nuôi như thế nào thôi... Và cứ thế hội xuân không chỉ còn là nơi gặp mặt của những người từng yêu nhau mà không đến được với nhau mà còn là nơi hội tụ của những đôi trai gái tìm bạn tình, của đôi lứa yêu nhau hay đơn giản chỉ là gặp bạn bè để cùng nhau uống chén rượu sau những mùa nương rẫy...Cả không gian hội rực rỡ trong sắc váy áo của nườm nượp đoàn người. Là tiếng nói cười, tiếng kể chuyện râm ran, là tiếng khèn, điệu hát trầm bổng hay những câu hát đối đáp tình tứ của những chàng trai, cô gái đang tuổi thanh xuân.

Một số hình ảnh về lễ hội du xuân ở huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên

Tủa Chùa vốn dĩ mùa nào cũng đẹp nhưng có lẽ đẹp nhất vẫn là Tủa Chùa những ngày xuân. Thiên nhiên đua nhau khoe sắc, hoa đào, hoa mận, hoa lê, hoa cải nở rợp trời, sắc rực rỡ trong váy áo thổ cẩm của bà con và trong chính không khí tưng bừng hân hoan, háo hức của mùa lễ hội ở Tủa Chùa.