Ngôn ngữ và chữ viết không chỉ là phương tiện giao tiếp trong đời sống hàng ngày mà còn gắn liền với đời sống văn hóa, tinh thần cũng như các nghi lễ truyền thống của từng dân tộc. Gìn giữ tiếng nói chữ viết chính là gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Huyện Tủa Chùa có 7 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó dân tộc Dao là một trong số ít dân tộc thiểu số có chữ viết riêng. Chữ viết dân tộc Dao (chữ nôm Dao) được dùng để ghi lại sự chuyển biến, thay đổi của đời sống và con người. Chữ viết cũng được dùng phổ biến trong tất cả nghi lễ truyền thống như lễ cấp sắc, cầu mùa, ca dao… của đồng bào Dao.

Chữ nôm Dao gắn liền với các nghi lễ, phong tục tập quán đồng bào dân tộc Dao.

Cộng đồng người Dao (ngành Dao quần chẹt) huyện Tủa Chùa sinh sống tập trung tại xã Huổi Só. Cộng đồng người Dao nơi đây vẫn gìn giữ và phát triển tiếng nói, chữ viết, ít bị hòa tan với các nền văn hóa khác.

Trong nhịp sống hội nhập hiện đại, số người trẻ biết, thực hành, học chữ nôm Dao ngày một ít, việc sử dụng tiếng nói chữ viết truyền thống chỉ tập trung ở các thầy cúng, thầy mo. Nhằm bảo tồn, phát triển chữ viết truyền thống, năm 2023 huyện Tủa Chùa đã mở lớp truyền dạy chữ viết dân tộc Dao với các học viên là người trẻ tuổi trong cộng đồng dân tộc Dao.

Lớp truyền dạy chữ viết dân tộc Dao thôn Huổi Lóng, xã Huổi Só

Ông Phàn Quang Châu, nghệ nhân ưu tú trong thực hành các nghi lễ truyền thống của người Dao, thôn Huổi Lóng, xã Huổi Só (thầy giáo dạy chữ nôm Dao) chia sẻ: Chữ nôm Dao là một phần không thể thay thế, đại diện cho cội nguồn văn hóa dân tộc Dao. Những người biết, thực hành chữ nôm Dao như tôi luôn mong muốn chữ viết của dân tộc mình không bị mai một, được truyền dạy lại cho thế hệ sau. Vài năm trở lại đây, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương, tại Huổi Lóng đã mở hai lớp truyền dạy viết chữ nôm Dao với hơn 50 học viên, chủ yếu là người trẻ trong cộng đồng. Tại lớp dạy chữ các học viên được tiếp xúc sâu hơn, tạo dựng nền tảng căn bản trong nhận biết, thực hành chữ viết của dân tộc mình.

Việc truyền dạy chữ nôm Dao được chia thành lớp cho người lớn và trẻ nhỏ. Cháu Phàn Thanh Lâm, thôn Huổi Lóng, xã Huổi Só chia sẻ: Cháu thường thấy chữ viết người Dao trong cử hành các nghi lễ truyền thống. Tại lễ cấp sắc của mình được đặt tên, ghi tên (tên âm) của mình vào gia phả cháu rất thích, muốn học chữ nôm Dao để có thể tự viết tên mình bằng chữ viết dân tộc mình. Khi biết có lớp dạy chữ cháu đã xin bố mẹ theo học. Hiện tại cháu có thể đọc, viết được tên của mình và những chữ thông dụng của dân tộc Dao.

Học viên sau khi học sẽ biết đọc, biết viết cơ bản chữ nôm Dao

Thông qua lớp học chữ viết dân tộc Dao, người trẻ được tiếp xúc nhiều hơn, có không gian học tập, thực hành tiếng nói chữ viết, từng bước phát huy giá trị văn hóa của dân tộc mình.

Ông Đặng Tiến Công, Phó Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Tủa Chùa cho biết: Việc khuyến khích, tuyên truyền cộng đồng các dân tộc bảo tồn, gìn giữ văn hóa truyền thống luôn được chú trọng đẩy mạnh. Thời gian tới Phòng Văn hóa - Thông tin sẽ phối hợp, rà soát triển khai mở thêm các lớp truyền dạy tiếng nói, chữ viết các dân tộc trên địa bàn huyện. Qua đó mở rộng các chủ thể nắm giữ văn hóa truyền thống quý báu của đồng bào.